De modellen van Gijs Bakker

door Ronald van Hest in het Noordbrabants Museum tot 1 juni 2023

Gijs Bakker is vooral bekend als ontwerper van sieraden. Zo baarde hij in 1967 tijdens een avantgardistische mode- en sieradenshow, die hij samen met zijn in 1984 overleden creatieve en levenspartner Emmy van Leersum in het Stedelijk Museum in Amsterdam verzorgde, veel opzien met zijn baanbrekende ontwerpen. Met name het kachelpijpcollier dat een mannequin droeg, deed veel stof opwaaien. En de wereldberoemde popzangeres Rihanna poseerde in 2017 met Bakkers halssieraad Double Chin op de cover van het tijdschrift Elle. Bakker heeft echter ook als industrieel ontwerper flink aan de weg getimmerd., iets wat de expositie De modellen van Gijs Bakker in het Design Museum in Den Bosch eens te meer onderstreepte.

In zijn carrière als industrieel ontwerper heeft Gijs Bakker gewerkt voor onder meer Polaroid,  Artifort, Van Kempen & Begeer, ENO Studio en Droog Design. Laatstgenoemd bedrijf, een ontwerperscollectief dat een collectie producten van (inter)nationale ontwerpers onder de aandacht wil brengen, richtte hij in 1993 op met kunsthistorica en critica Renny Ramakers. In 2009 verliet Bakker het bedrijf wegens een verschil van inzicht over de te varen koers.

Alle prototypes die Gijs Bakker gemaakt heeft zijn nu eigendom van het museum. Het Design Museum toonde verschillende prototypes en modellen die Gijs Bakker heeft gemaakt. Zo liet het museum zien hoe het denkproces tot het uiteindelijke ontwerp heeft geleid. De expositie toonde onder meer de modellen voor het koffieservies waarmee Bakker afstudeerde, een koffiezetapparaat, een afwasbol en een schaalmodel voor de dit jaar weer in productie genomen Levi’s Chair.

“Den Bosch neemt sowieso een aparte plaats in mijn loopbaan in,” vertelt Bakker. “Ik was als ontwerper actief voor Cor Unum. (Zie voor meer informatie over dit Bossche keramiekbedrijf het artikel dat op deze site onder het kopje Archief te vinden is, RvH.) Voor dat bedrijf heb ik ook ontwerpers als Benno Premsela en Geert Lap aangetrokken.”

Cor Unum wil in de toekomst meer gaan samenwerken met het Glaslab en het Grafisch Atelier. ”Het is belangrijk dat ze gezamenlijk meer naar buiten treden, om hun bekendheid te vergroten,” vindt Bakker. “En het is van belang om de opleidingen in de buurt aan je te binden en ook goed contact te blijven houden met de musea in de regio.”

Tijdens zijn werk als industrieel ontwerper botste de artistieke vrijheid die Bakker zich wenste nogal eens met de commerciële belangen van de opdrachtgever. “Ik moest voor Moulinex ooit een koffiezetapparaat ontwerpen,“ vertelt hij . “Dat had ik geheel doorzichtig gemaakt, zodat het hele koffiezetproces nauwlettend te volgen was. Het bedrijf durfde de productie ervan echter niet aan, omdat bepaalde testgroepen er niet warm voor liepen.”

Het model voor het koffiezetapparaat was in het Designmuseum te zien, evenals de afwasbollen die Gijs Bakker in 1996 voor de HEMA vervaardigde. “Ik bracht het ontwerp terug tot de essentie, ”aldus de ontwerper. “De bollen zaten in een roestvrijstalen knijper, dat als handvat diende. Zo konden ze, indien nodig, snel vervangen worden. Ze waren zodoende een stuk milieuvriendelijker dan de afwasborstel die een geheel vormt. Uiteindelijk werden ze vanwege tegenvallende verkoopcijfers na een jaar alweer uit de roulatie genomen.”

Dit soort commerciële perikelen maakten dat zijn werkzaamheden als sieraadontwerper, vanwege de grotere vrijheid, bijna als een verademing aanvoelen. Toch blijft er ook op dat terrein nog het nodige te wensen over. Bakker wil graag de in zijn ogen vastgeroeste sieradenwereld openbreken. Daarom richtte hij in 1996 samen met Marijke Valancesca het sieradenlabel Chi ha paura…?  (Italiaans voor wie is er bang voor) op, sinds 2013 chp…? geheten. Ze willen met het label de angst voor het hedendaagse sieraadontwerp wegnemen en laten zien dat een sieraad meer dan louter een decoratieve functie kan hebben. Een sieraad kan ook een boodschap uitdragen. “Ik heb een sieraadontwerp gemaakt met een afbeelding van een auto erop,” aldus Bakker. “Daarmee wilde ik op een ludieke manier het gevestigde rolpatroon tussen mannen en vrouwen aan de kaak stellen. Als er auto’s gekocht worden,  is dat meestal een mannenzaak. Door de afbeelding van een auto op een sieraad te vestigen, draai ik dat in feite om.”

“Het is tot nog toe niet gelukt om de sieradenwereld open te breken,” vervolgt Bakker. “Weliswaar zijn er nu sieraden voor een wat vriendelijkere prijs te koop, maar de sieradenbranche is eigenlijk alleen maar commerciëler geworden.”

Op de vraag welke kunstenaar hij bewondert, antwoordt Bakker Alexander Calder. “Hij was zeer veelzijdig en vernieuwend met zijn sculpturen en mobiles. Een beeldend kunstenaar maar zeker ook een sieradenontwerper. Een prachtige overzichtstentoonstelling in New York van al zijn gebruiksvoorwerpen maakte diepe indruk,” motiveert Bakker zijn keuze.

De modellen van Gijs Bakker waren tot 1 juni 2023 in het Design Museum te zien.

 

Thomas Trum

Onder de titel Daily Spins exposeerde de Rosmalense kunstenaar Tomas Trum enkele monumentale kunstwerken op de muren en vloer van het Noordbrabants Museum in Den Bosch. Met een zelfgemaakte verfspuitmachine, die meerdere banen verf tegelijk kan aanbrengen, heeft hij een vloer van het museum onder handen genomen. Zijn grootste werk tot nu toe. Ook heeft hij met een levensgrote viltstift een door de waaiervorm geïnspireerde schildering op een muur aangebracht. De kunstwerken worden begeleid door een soundscape van de Bossche geluidskunstenaar Emiel van den Dungen (artiestennaam Milio). Een verwijzing naar de dagelijkse praktijk in het atelier van Trum, waar de kunstenaar werkt op het ritme van de muziek. Van den Dungen combineert in de soundscape geluiden uit het atelier met ritmische loops en ambientmuziek.

Trum en het Noordbrabants Museum zijn geen onbekenden van elkaar. Zo maakte hij in 2018 onder de noemer Brabantse Nieuwe een tijdelijke muurschildering in de Tuingalerij van het museum. Daarnaast heeft het Noordbrabants Museum twee werken van hem aangekocht.

Maar ook buiten Den Bosch heeft hij flink aan de weg getimmerd. Zo exposeerde Trum onder andere in de Grote Kerk in Alkmaar en in toonaangevende galerieën in Berlijn en New York.

In Trums altijd abstracte werk, dat vaak groot van omvang is, neemt het experimenteren met kleuren, materialen en vormen een belangrijke rol in. Alles gebeurt via het trial by error- principe, waarbij het eindresultaat niet van tevoren vaststaat en een belangrijke mate van spontaniteit behouden blijft. Trum heeft een fascinatie voor grote voertuigen die een taak uitvoeren en sporen achterlaten, zoals een ploegmachine die lijnen trekt. Zo gebruikt hij een landbouwmachine die hij heeft omgebouwd tot verfspuitmachine. De verfsporen die de machine achterlaat worden niet verborgen maar bewust getoond. De kijker wordt op die manier verleid om de volgorde van de getrokken lijnen in kaart te brengen.

Daily Spins was tot en met 21 mei 2023 in het Noordbrabants Museum te zien. Het museum is voortgekomen uit het Noordbrabants Genootschap.